Zrozumieć i przeciwdziałać odmrożeniom – kompendium wiedzy o profilaktyce i terapii

Odmrożenia, które klasyfikujemy jako lekkie, średnio ciężkie lub bardzo ciężkie, są niezwykle istotnym zagadnieniem dla naszego zdrowia, zwłaszcza w zimowym okresie. W przypadku odmrożenia o niskim stopniu nasilenia, skóra pierwotnie blednie, następnie staje się czerwona, a czasami przybiera sinawy odcień. Znaczne zmniejszenie czucia jest partnerem zmarznięcia. Kiedy stopniowo odmrożenie ustępuje, doświadczamy tymczasowego obrzęku, pieczenia oraz swędzenia. Te symptomatyczne aspekty zazwyczaj mijają po kilku dniach i nie wykazują tendencji do nawracania.

Przebywanie w niskiej temperaturze przez dłuższy czas prowadzi do powstania stanu średnio ciężkiego odmrożenia. Objawy są wówczas bardziej intensywne – na skórze pojawiają się pęcherze, które mogą zawierać domieszkę krwi. Proces tworzenia się tych pęcherzy jest analogiczny jak w przypadku oparzeń – działanie chłodzenia prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych, co powoduje wyciek płynnej części krwi, czyli osocza. Ból odczuwany jest nie tylko w miejscu, gdzie znajdują się pęcherze, ale także dookoła nich. Symptomy odmrożenia zanikają powoli, czasami po 2-3 tygodniach. W wyniku takiego odmrożenia, skóra staje się szczególnie podatna na chłód. Każde następne marznięcie prowadzi do powstania piekących i swędzących obrzęków.

Najcięższe odmrożenia występują, kiedy długotrwałe niskie temperatury powodują nie tylko pojawienie się pęcherzy, ale również martwicę całej skóry i tkanki podskórnej. Czasami części ciała, które były silnie zmarznięte (np. uszy, palce nóg), mogą ulec oderwaniu. Dlatego tak ważne jest delikatne obchodzenie się z nimi. Proces gojenia bardzo ciężkich odmrożeń może trwać wiele miesięcy. Po takiej traumie pozostają deformacje i blizny.

Pierwsza pomoc przy odmrożeniach polega na jak najszybszym przywróceniu krążenia w miejscu przemarzniętym. Dawniej zalecano pocieranie śniegiem, jednak dzisiaj znacznie skuteczniejsze jest stopniowe ogrzewanie za pomocą kąpieli lub okładów o coraz wyższej temperaturze, od +25°C do +30°C, aż do +37°C. Można również delikatnie pocierać odmrożone miejsce niewielką ilością alkoholu. Zaczerwienienie skóry będzie dowodem na odzyskanie prawidłowego krążenia. To zapobiega dalszemu marznięciu i usuwa skutki zmarznięcia. Odmrożone miejsca smarujemy wazeliną i przykrywamy suchym opatrunkiem lub opatrunkiem spirytusowym, co przyspiesza złagodzenie objawów odmrożenia. Stosowanie maści z antybiotykiem (takiej jak oksykort, maść detreomycynowa, neomycynowa itp.) chroni przed infekcją odmrożonego obszaru. Pęcherzy, które powstają w wyniku ciężkich odmrożeń, nie powinniśmy przebijać. Mogłoby to prowadzić do zakażeń i spowolnić gojenie.

Profilaktyka odmrożeń polega na odpowiednim hartowaniu organizmu i noszeniu właściwej odzieży chroniącej przed chłodem, takiej jak wygodne buty czy ciepłe rękawiczki. Ważne jest, aby pamiętać, że ucisk obuwia, skarpetek, podwiązek, rękawic, ciasnej bielizny lub ubrania ogranicza krążenie i sprzyja odmrożeniom. W profilaktyce odmrożeń ważne jest również codzienne mycie nóg, czyli usuwanie potu i soli w nim zawartych, zakładanie codziennie świeżych pończoch lub skarpetek, a w razie potrzeby nawet dwa razy dziennie. Przed wyjściem na mróz, należy natłuścić odkryte części ciała, np. wazeliną, tranem, tłustym kremem (na rynku dostępne są doskonałe kremy ochronne). Ważnym elementem prewencji jest również uświadomienie dzieci, że w czasie zimy należy się ruszać, biegać, tupać nogami itp.