Hirudoterapia: Odwieczna metoda leczenia z użyciem pijawek doświadcza renesansu
Coraz częściej obserwujemy odrodzenie starożytnej praktyki leczenia za pomocą pijawek, znaną jako hirudoterapia. Wbrew powszechnym przekonaniom, ta dawna forma terapii nie jest tylko reliktami przeszłości, ale cieszy się coraz większym uznaniem w świecie współczesnej medycyny. Jakie są mechanizmy działania hirudoterapii i dlaczego warto rozważyć tak nietypową formę leczenia?
Działanie terapeutyczne hirudoterapii polega na wykorzystaniu pijawek, bezkręgowych zwierząt żywiących się krwią lub innymi płynami organizmów, w tym człowieka. Ta technika medycyny naturalnej ma swoje korzenie jeszcze w czasach starożytnych. Chociaż nazwa „hirudo” pochodzi od Rzymian, to stosowanie pijawek jako narzędzi leczniczych było szeroko rozpowszechnione już w Egipcie, Grecji i Arabii. Grecki lekarz Nikander pisał o nich już w II wieku przed naszą erą, a dowody na ich użycie można znaleźć również w chińskich, perskich i arabskich tekstach historycznych. Pijawki były cenione za to, że pozwalały pozbyć się „złej” krwi i leczyły szerokie spektrum dolegliwości, od reumatyzmu po gorączkę. W pewnym okresie zyskały na tyle na popularności, że apteki sprzedawały je zarówno lekarzom, jak i pacjentom. W XVIII i XIX wieku zapotrzebowanie na pijawki było tak duże, że nawet specjalnie urządzone „farmy pijawek” nie były w stanie go zaspokoić. Szacuje się, że we Francji w szczytowym okresie zużywano rocznie aż 80 milionów pijawek do celów medycznych.
Metoda hirudoterapii polega na użyciu określonej liczby i wielkości pijawek, które są wybierane w zależności od różnych czynników, takich jak wiek, płeć i wielkość ciała pacjenta, a także rodzaj choroby, którą ma on leczyć. Pijawka przykleja się do ciała za pomocą swojego otworu gębowego wyposażonego w zęby i przyssawki. Podczas ssania krwi uwalnia do krwiobiegu człowieka szereg substancji leczniczych. Jedna pijawka jest w stanie jednorazowo pobrać ilość krwi odpowiadającą dziesięciokrotności jej masy. Co interesujące, pomimo iż cały proces może wydawać się przerażający, jest to całkowicie bezbolesne – ślina pijawki działa jako znieczulenie, chociaż do tej pory nie udało się zidentyfikować konkretnej substancji przeciwbólowej.
Zabiegi hirudoterapii mogą być wykonywane na określonym obszarze ciała lub na całym ciele. W pierwszym przypadku pijawki są przystawiane na bardzo ograniczonym obszarze – zwykle służy to łagodzeniu lokalnych problemów. Natomiast zabiegi na całym ciele stosuje się dla leczenia ogólnego oraz w celach profilaktycznych.
Bez względu na rodzaj terapii, kluczowym elementem hirudoterapii jest korzystanie z wydzieliny ślinowej pijawek, która zawiera substancje korzystne dla zdrowia człowieka. Najważniejszym z nich jest hirudyna – białko o właściwościach przeciwzakrzepowych, które jest wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym. Inne istotne substancje produkowane przez pijawki to kalina, saratyna i apyraza – te substancje obniżają lepkość krwi poprzez hamowanie agregacji jej płytek. Destabilaza ma działanie antybakteryjne, natomiast hirustazyna, egliny i bdeliny mają silne działanie przeciwzapalne. Ciekawe jest to, że w ślinie pijawek obecny jest naturalny antybiotyk – chloromycetyna. Odnotowano również obecność neuroprzekaźników: dopaminy, serotoniny, acetylocholiny i histaminy. Pijawki wydzielają również hormony, takie jak progesteron, estradiol i testosteron.
