Planowane reformy w obszarze działalności ławników sądowych przedstawione przez Adama Bodnara

Planowane reformy w obszarze działalności ławników sądowych przedstawione przez Adama Bodnara

Adam Bodnar, szef Ministerstwa Sprawiedliwości, przedstawił plany dotyczące przyszłości instytucji ławnika sądowego. Wśród nich znalazły się propozycje zwiększenia rozpowszechnienia tej funkcji, podwyższenia wynagrodzeń za orzekanie, rozszerzenia zakresu spraw, w których biorą udział ławnicy oraz możliwość wyboru ławników podczas wyborów samorządowych w dalszej perspektywie.

Podczas poniedziałkowej konferencji prasowej minister Bodnar zwrócił uwagę na niewłaściwe docenienie roli ławnika w polskim systemie prawnym. Zauważył, że mimo częstych dyskusji na temat potrzeby reform polskiego systemu prawnego i wprowadzania nowych instytucji, zapomina się o tym, co już istnieje i zostało zapisane w polskiej konstytucji – a mianowicie instytucji ławnika sądowego.

Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że liczba ławników zmniejszała się na przestrzeni lat. W latach 2000-2003 było ich 44 tys. 372, w latach 2012–2015 – 13 tys. 933, zaś obecnie na lata 2024–2027 jest ich 6 tys. 75. Aż w 47 sądach okręgowych, tylko w pięciu nie było konieczności organizowania wyborów uzupełniających ławników. W Warszawie brakuje około 200 ławników. Ławnik orzeka wspólnie z sędziami i asesorami sądowymi w sprawach rodzinnych i karnych.

Świadomość społeczna na temat roli ławnika jest niska – jak wynika z badań, aż 55% Polaków nie wie, że ławnik ma równorzędne prawa z sędzią i asesorem sądowym. Tylko 3% ławników to osoby poniżej 35. roku życia, zaś aż 70% z nich zostało wybranych na kolejną kadencję. Wśród ławników dominują kobiety – stanowią one 80%.

Bodnar podkreślił konieczność poszerzenia zakresu spraw, w których udział mają ławnicy. Zaprezentował również propozycję, aby procesy o zadośćuczynienia w sądach okręgowych odbywały się z udziałem ławników. Wskazał także na konieczność wzmocnienia instytucji ławnika tak, aby dla obywateli była to największa honorowa funkcja.

Jarosław Gwizdak, adwokat i były sędzia, przedstawił postulat związany z podwyższeniem stawek rekompensaty za orzekanie i zwiększeniem liczby dni orzeczniczych. Aktualnie wynosi ona 2,64% bazowego wynagrodzenia sędziego, co przekłada się na 187 zł. Gwizdak podkreślił, że ławnik powinien otrzymywać godziwą rekompensatę za pełnienie swojej funkcji.

Minister Bodnar ogłosił, że planuje przeprowadzić zmiany legislacyjne dotyczące tej rekompensaty w drugiej połowie roku i zagwarantować w budżecie państwa środki na przyszły rok, aby te rekompensaty były adekwatne.

Wśród innych propozycji znalazło się wprowadzenie możliwości uczestnictwa ławników w organach sądów z głosem doradczym, na przykład w kolegium sądu okręgowego. Gwizdak zaproponował również bezpośredni wybór ławników podczas wyborów samorządowych.

Ministerstwo Sprawiedliwości planuje także uprościć formularze zgłoszeniowe, opracować prosty w języku poradnik dla ławników oraz organizować szkolenia prowadzone nie tylko przez sędziów. Również ma powstać tzw. Drużyna ławników, która ma doradzać Ministerstwu Sprawiedliwości.